Vers uit het vliegtuig en licht verdwaasd maar gelukkig, liep ik in december op Tokyo Central Station. Ik probeerde een kaartje te toveren uit een onbegrijpelijke kaartjesmachine. En ik staarde naar het nog onbegrijpelijker bord met rode, groene, blauwe en gele metroroutes. Het nummersysteem was ongetwijfeld briljant, maar ging mijn begrip ver te boven. Om me heen mensen, mensen en mensen. Doelgericht op weg. En toen, ergens voor me uit. Twee kale koppies met daaronder robes: zenmonniken. Een paar seconden liepen we achter elkaar, precies zoals we dat in de zendo doen tijdens loopmeditatie. En ik was in het verre Tokyo even thuis.
De Japanse samenleving staat bol van vorm en (ongeschreven) wetten. Voor zover ik met mijn toeristenogen kon zien, houdt iedereen zich daaraan. Ook de extreem uitgedoste jongeren in Tokyo lijken in het openbaar nooit buiten de lijntjes te kleuren. Alle smartphones staan op stil, niemand belt in OV, de oortjes staan zo afgesteld dat medereizigers geen last hebben van dreunende bassen, er wordt niet gegeten en je draagt geen zware parfum.
Beperking van de vrijheid? Truttig? Vind ik niet. Wel: rust in extreme drukte. Een verademing na het Nederlandse ‘ik zeg en doe wat ik wil want dat is #vrijheid’. Ha! Reizen in een overvolle trein met stilte om je heen, dat is pas vrijheid. Geloof me, je dag verloopt een stuk relaxter als de buschauffeur even buigt en glimlacht als je de bus in komt en als je gewoon aansluit in de keurige rij op het perron.
In Japan had ik hetzelfde gevoel als tijdens sesshins (zenboeddhistische retraites) die ook bol staan van de vorm. Bij het geluid van de kleppers doe je dit. Rinkelen de belletjes dan doe je wat anders. We buigen voor elkaar, voor onszelf en voor de Boeddha. Die vorm staat stevig en dat maakt dat je er tegenaan kunt leunen. Met als prettig resultaat dat hoofd en hart vrij zijn om zich met belangrijker zaken bezig te houden. Dankzij de toeters en belletjes weten we, heerlijk overzichtelijk, precies waar we moeten zijn en wat we moeten doen. En zo krijgt de geest alle ruimte om te wapperen waar hij/zij wil wapperen. Dat is pas vrijheid!